Pandita Ramabai पण्डिता रमाबाई - CBSE Guide Class 7 Sanskrit - Ruchira NCERT Solutions - Summary, Word Meaning, Question Answers

 

Class VII, Sanskrit - Chapter 5, Ruchira

पण्डिता रमाबाई (Pandita Ramabai)

CBSE NCERT Solution | Class 7 Sanskrit, Ruchira Bhag 2 | Summary of the Lesson (पाठसार) | Meaning of Sanskrit words in Hindi (शब्दार्थ) | NCERT Solutions in Sanskrit of Chapter Exercise Questions  (प्रश्न अभ्यास) | CBSE Guide with extra questions answers in Sanskrit (अतिरिक्त अभ्यास)  

Meaning of Sanskrit words in Hindi (शब्दार्थ)
वैदुष्येण - विद्वता के कारण, अलभत - पाया, चिन्तनीया - दयनीय, परित्यज्य - त्याग कर, रुढिबद्धाम् - रुढि में बन्धी हुयी, कृते - के लिये, तदनन्तरम - पश्चात्, कुर्वती - करती हुई, अकरोत् - किया, तस्याः - उसका, सार्द्धैक - डेढ, पुत्र्या - पुत्री के, अर्पितवती - अर्पित किया, सर्वकारेण - सरकार के द्वारा, निराश्रिताः - बेसहारा, यापयन्ति - व्यतीत करती हैं, वर्तते - है, लभन्ते - प्राप्त करती      
                   
Summary of Class 7 Sanskrit (Ruchira)
Chapter 5, Pandita Ramabai in Hindi (पण्डिता रमाबाई 
रमाबाई संस्कृत साहित्य और वेदों की विदुषी थीं। इसलिए उन्हें 'पंडिता' और 'सरस्वती' जैसे उपाधियों से विभूषित किया गया था। उनका जन्म १८५८ ईस्वी में अनन्तशास्त्री और लक्ष्मीबाई के यहाँ हुआ। 
उन दिनों स्त्रियों के लिए संस्कृत शिक्षा प्रचलित नहीं थी। परन्तु रमाबाई (Ramabai) के पिता ने रूढ़िवादी धारणाओं को त्याग कर अपनी पुत्री को संस्कृत (Sanskrit) शिक्षा प्रदान किया। इसके लिए पंडित अनन्तशास्त्री (Pandit Anantshastri) जी को समाज की ताड़ना भी साहनी पड़ी। 
रमाबाई के माता-पिता और बड़ी बहन दुर्भिक्ष से पीड़ित होकर मृत्यु को प्राप्त हो गए। अपने माता-पिता और बड़ी बहन के मृत्युपरांत रमाबाई अपने बड़े भाई के साथ पुरे देश की पैदल यात्रा करती हुई कोलकाता पहुँची। वहाँ रमाबाई ब्रह्मसमाज से प्रभावित होकर वेदों का अध्ययन किया। 
१८८० सन् में उन्होने विपिन बिहारी दास के साथ न्यायालय में विवाह किया, परन्तु शीघ्र ही उनका पति का भी देहांत हो गया। इसके बाद वह पुत्री मनोरमा को लेकर महाराष्ट्र लौट आई। 
उच्च शिक्षा प्राप्त करने रमा इंग्लैण्ड गई और बाद में अमेरिका। 
वे अमेरिका से धन एकत्रित करके विधवा स्त्रियों की सहायता हेतु मुंबई में शारदा-सदन की स्थापना की। इस सदन में स्त्रियों को छपाई, टाइप तथा काष्ठ-कला आदि का प्रशिक्षण दिया जाता है। 
१९२२ ईस्वी में पंडिता रमाबाई की मृत्यु हो गयी। स्त्री-शिक्षा एवं समाज सेवा के क्षेत्र में उनका योगदान कभी भुलाया नहीं जा सकता। इसके अतिरिक्त लेखन के क्षेत्र में भी उनका महत्वपूर्ण योगदान हैं। उनकी रचनाओं में 'स्त्रीधर्म नीति' और 'हाई कास्ट हिन्दू वीमेन' दो प्रसिद्द रचनाएँ हैं।           
NCERT Solutions in Sanskrit 
Chapter Exercise Questions (प्रश्न अभ्यास)
Post continues after the Ad -


Question 1: एकपदेन उत्तरत (एक पद में उत्तर दें) -
(क) ‘पण्डिता’ ‘सरस्वती’ इति उपाधिभ्यां का विभूषिता?
(ख) रमा कुतः संस्कृतशिक्षां प्राप्तवती?
(ग) रमाबाई केन सह विवाहम् अकरोत्?
(घ) कासां शिक्षायै रमाबाई स्वकीयं जीवनम् अर्पितवती?
(ङ) रमाबाई उच्चशिक्षार्थं कुत्र आगच्छत्? 
उत्तरम् (Solution): 
(क) रमाबाई।
(ख) स्वमातुः।
(ग) विपिनबिहारीदासेन।
(घ) स्त्रीणां।
(ङ) इंग्लैण्डदेशं।

Question 2: रेखाङ्गितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत (रेखांकित पदों के आधार पर प्रश्ननिर्माण करें) -
(क) रमायाः पिता समाजस्य प्रतारणाम् असहत।
(ख) पत्युः मरणानन्तरं रमाबाई महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत्।
(ग) रमाबाई मुम्बईनगरे ‘शारदा-सदनम्’ अस्थापयत्।
(घ) 1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई-महोदयायाः निधनम् अभवत्।
(ङ) स्त्रियः शिक्षां लभन्ते स्म।
उत्तरम् (Solution): 
(क) कस्या: पिता समाजस्य प्रतारणाम्‌ असहत?
(ख) कस्य मरणानन्तरं रमाबाई महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत्‌?
(ग) रमाबाई कुत्र ‘शारदा-सदनम्‌’ अस्थापयत्‌?
(घ) 1922 तमे ख्रिष्टाब्दे कस्या: निधनम्‌ अभवत्‌?
(ङ) काः शिक्षां लभन्ते स्म?

Question 3: प्रश्नानामुत्तराणि लिखत (Answer these questions in Sanskrit) -
(क) रमाबाई किमर्थम् आन्दोलनं प्रारब्धवती?
(ख) निःसहायाः स्त्रियः आश्रमे किं किं लभन्ते स्म?
(ग) कस्मिन् विषये रमाबाई-महोदयायाः योगदानम् अस्ति?
  (घ) केन रचनाद्वयेन रमाबाई प्रशंसिता वर्तते? 
उत्तरम् (Solution): 
(क) रमाबाई स्त्रीणां कृते वेदादीनां शास्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती।
(ख) निःसहायाः स्त्रियः आश्रमे मुद्रण-टंकण-काष्ठकलादीनाञ्च लभन्ते स्म।
(ग) समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि रमाबाई-महोदयायाः योगदानम् अस्ति।
(घ) ‘स्त्रीधर्मनीति’, ‘हाई कास्ट हिन्दू विमेन’ इति रचनाद्वयेन रमाबाई प्रशंसिता वर्तते।

Question 4: अधोलिखितानां पदानां निर्देशानुसारं पदपरिचय लिखत (निम्नलिखित पदों के निर्देश के अनुसार पद परिचय लिखें) -
     पदानिमूलशब्दःलिङ्गम्विभक्तिःवचनम्
यथा- वेदानाम्वेदपुँल्लिङ्गम्षष्ठीबहुवचनम्
पिता
…………….………………………………………
शिक्षायै
……………………………………………………
कन्याः
……………………………………………………
नारीणाम्
……………………………………………………
मनोरमया
……………………………………………………
उत्तरम् (Solution): 
पदानि
मूलशब्द:
लिङ्गम्
विभक्ति:
वचनम्
पिता
पितृ
पुँल्लिङ्गम्
प्रथमा
एकवचनम्
शिक्षायै
शिक्षा
स्त्रीलिङ्गम्
चतुर्थी
एकवचनम्
कन्या:
कन्या
स्त्रीलिङ्गम्
प्रथमा
बहुवचनम्
नारीणाम्
नारी
स्त्रीलिङ्गम्
षष्ठी
बहुवचनम्
मनोरमया
मनोरमा
स्त्रीलिङ्गम्
तृतीया
एकवचनम्


Question 5: अधोलिखितानां धातूनां लकारं पुरुषं वचनञ्च लिखत (निम्नलिखित धातुओं के लकार, पुरुष और वचन लिखें) -
धातुः
लकार:
पुरुष:
वचनम्

यथा - आसीत्
अस्
लङ्
प्रथमपुरुषः
एकवचनम्
कुर्वन्ति
…………
…………
……………
……………
आगच्छत्
……………
……………
……………
……………
निवसन्ति
……………
……………
……………
……………
गमिष्यति
……………
……………
……………
……………
अकरोत्
……………
……………
……………
……………
उत्तरम् (Solution): 
धातुः
लकार:
पुरुष:
वचनम्

कुर्वन्ति
कृ’
लट्
प्रथमपुरुष:
बहुवचनम्‌
आगच्छत्
गम्’
लङ्
प्रथमपुरुष:
एकवचनम्‌
निवसन्ति
नि’ उपसर्ग ‘वस’ धातु
लट्
प्रथमपुरुष:
बहुवचनम्‌
गमिष्यति
गम्’
लृट
प्रथमपुरुष:
एकवचनम्‌
अकरोत्
कृ’
लङ्
प्रथमपुरुष:
एकवचनम्‌

Question 6: अधोलिखितानि वाक्यानि घटनाक्रमानुसारं लिखत (घटना क्रम के अनुसार वाक्यों को लिखें / Rearrange following Sanskrit sentences in chronology) -
(क) रमाबाई-महोदयायाः विपिनबिहारीदासेन सह विवाहः अभवत्।
(ख) 1858 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई जन्म अलभत।
(ग) सा उच्चाशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती।
(घ) 1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई-महोदयायाः निधनम् अभवत्।
(ङ) सा मुम्बईनगरे शारदा-सदनम् अस्थापयत्।
(च) सा स्वमातुः संस्कृतशिक्षां प्राप्तवती।
उत्तरम् (Solution): 
(क) 1858 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई जन्म अलभत।
(ख) सा स्वमातुः संस्कृतशिक्षां प्राप्तवती।
(ग) रमाबाई-महोदयायाः विपिनबिहारीदासेन सह विवाहः अभवत्।
(घ) सा उच्चाशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती।
(ङ) सा मुम्बईनगरे शारदा-सदनम् अस्थापयत्।
(च) 1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई-महोदयायाः निधनम् अभवत्।

पण्डिता रमाबाई (Pandita Ramabai)
CBSE Guide with extra questions answers in Sanskrit
(अतिरिक्त अभ्यास)  
Question: एकपदेन उत्तरत (Answer these questions in one word in Sanskrit) 
(क) रमाबाई कदा जन्म अलभत? 
(ख) रमाबाई कस्मात संस्कृतशिक्षां प्राप्तवती?
(ग) रमास्याः मातुर्नाम किम् आसीत्?
(घ) रमा केन सह देशभ्रमणम् अकरोत्? 
उत्तरम् (Solution): 
(क) १८५८ ख्रीष्टाब्दे। 
(ख) स्वमातुः। 
(ग) लक्ष्मीबाई। 
(घ) ज्येष्ठभ्राता। 
Chapter wise CBSE Guide NCERT Solution Class 7 Textbooks:

4 comments:
Write comments
  1. This comment has been removed by a blog administrator.

    ReplyDelete
  2. This is a very marvellous and useful website. My Sanskrit and other subject's marks percentage is increasing.... Thanks for your co-operation and helping hand. May this website bless all the children with an amazing life.
    -Soumili Datta
    VII E
    Roll no. 15
    A.E.C.S-4 Mumbai Anushaktinagar BARC-Colony.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Dear Soumili,
      We are very pleased to learn that you found our site useful.
      You know, such comments really inspire our team to work for students like you who want to learn.
      Thanks for writing with Best wishes

      Delete
  3. This comment has been removed by a blog administrator.

    ReplyDelete